විශ්වීය අධිකරණ බලයේ මූලධර්ම යටතේ ශ්‍රී ලංකාවේ සිදු කරන ලද ජාත්‍යන්තර අපරාධ සම්බන්ධයෙන් චෝදනා ලැබ සිටින අපරාධකරුවන් විමර්ශනය කිරීමට සහ නඩු පැවරීමට සහ මානව හිමිකම් දැඩි ලෙස උල්ලංඝනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් විශ්වාසදායක ලෙස චෝදනා ලැබ සිටින පුද්ගලයින්ට එරෙහිව තවදුරටත් සම්බාධක ගවේෂණය කිරීමට සහයෝගයෙන් කටයුතු කරන ලෙස ශ්‍රි ලංකා රජයෙන් ඉල්ලා සිටින බව ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ මානව හිමිකම් පිළිබඳ මහ කොමසාරිස් කාර්යාලයේ වාර්තාව පිළිබඳ අන්තර්ක්‍රියාකාරී සංවාදයකට එක්වෙමින් එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳ මහ කොමසාරිස් වොල්කර් ටර්ක් (United Nations High Commissioner for Human Rights Volker Türk) අවධාරණය කර සිටියා.
සමූහ මිනීවළවල් ගොඩගැනීම සහ අනෙකුත් පරීක්ෂණ සඳහා ජාත්‍යන්තර සහාය ලබා ගැනීමට මම ශ්‍රී ලංකාව දිරිමත් කරන අතර උතුරු නැගෙනහිර හමුදාකරණය ඉවත් කිරීම, එම ඉඩම් නැවත ලබා දීම, සහ පාලනයේ සියලු මට්ටම්වලට බලය බෙදා හැරීම ඇතුළු පුළුල් ආරක්ෂක අංශ ප්‍රතිසංස්කරණයක් සඳහා හදිසි අවශ්‍යතාවයක් පවතීන බවද ඔහු පෙන්ව දෙනවා.
උපුටා ගැන්ම එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳ මහ කොමසාරිස්ගේ ප්‍රකාශයෙනි.
දශක ගණනාවක් තිස්සේ ආධිපත්‍යය දැරූ ප්‍රචණ්ඩත්වයේ සහ දඬුවම් නොලැබීමේ චක්‍රවලින් සුවය ලැබීමට අද වන විට ශ්‍රී ලංකාවට ඓතිහාසික අවස්ථාවක් ලැබී තිබේ. පරිවර්තනීය ප්‍රතිසංස්කරණ, වගවීම, සත්‍යය සහ යුක්තිය සඳහා රට පුරා රජයට පැහැදිලි ජනවරමක් තිබේ. මගේ මෑත සංචාරයේදී, රටේ නායකත්වය විසින් ප්වතින දිගුකාලීන ගැටළු සම්බන්ධයෙන් නව දිශාවක් පොරොන්දු විය.
මෙම ප්‍රවේශය සංයුක්ත ක්‍රියාමාර්ග සඳහා සුසංයෝගී, කාලානුරූපී සැලැස්මක් බවට පරිවර්තනය කිරීම ඉතා වැදගත් වේ.
අද මා ඉදිරිපත් කරන වාර්තාව, වගවීම සහ යුක්තිය ලබා දීම,මූලික නෛතික හා ආයතනික ප්‍රතිසංස්කරණ, සහ පරම්පරා ගණනාවක් තිස්සේ දේශපාලනය විසින් විෂම කළ වෙනස්කම් වෙනස් කිරීම සහ බෙදා වෙන් කිරීම් ඉවත් කිරීම ඇතුළු අවධානය යොමු කළ යුතු ප්‍රධාන ක්ෂේත්‍ර දක්වා ඇත.
පළමුව සහ ප්‍රධාන වශයෙන්, මගේ මෙම වාර්තාව, සුවපත් කිරීමේ, සංහිඳියාවේ සහ තිරසාර සාමයේ අනාගතයක් පෝෂණය කිරීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන යුක්තිය සහ වගවීම පිළිබඳ රජය විසින් තීරණාත්මක ක්‍රියාමාර්ග ගත යුතු බව ඉල්ලා සිටින බවට පෙන්වා දීමට කැමැත්තෙමි.
නීතියේ ආධිපත්‍යය ශක්තිමත් කිරීම සහ වාර්ගික වෙනස්කම් කිරීම සහ බෙදීමේ දේශපාලනය අවසන් කිරීම ඇතුළු ප්‍රධාන, දිගුකාලීන ගැටළු සම්බන්ධයෙන් පියවර ගැනීමට රජය ලබා දී ඇති පොරොන්දුව මම ඉතා සාදරයෙන් පිළිගනිමි.
මගේ සංචාරය අතරතුර, මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සහ අපයෝජනයන්ට ගොදුරු වූවන් අඛණ්ඩව දුක් විඳින ආකාරය මම දුටුවෙමි. චෙම්මනි හි සමූහ මිනීවළකදී, අහිමි වූ ආදරණීයෙකු සොයමින් සිටින ශෝකයෙන් යුතු පවුලක් මට හමු විය. දකුණු පළාතක කාන්තාවක් මට පැවසුවේ වසර තිහකට පසුවත් ඇය තවමත් තම සැමියා සොයමින් සිටින බවයි. මෙම විශ්වාසය නැවත ඇති කිරීම සඳහා ස්වාධීන, විනිවිද බව පෙනෙන සහ විශ්වසනීය පරීක්ෂණ ඉතා වැදගත් වේ.
ගැටුම් පැවති කාලය ආශ්‍රිත ලිංගික ප්‍රචණ්ඩත්වය ගැඹුරින් අපකීර්තියට පත්ව ඇති බවත්, ගැටුමෙන් දිවි ගලවා ගත් බොහෝ අය සම්පූර්ණයෙන්ම අතහැර දමා ඇති බවත් මගේ වාර්තාවේ සඳහන් වේ. දණ්ඩමුක්තිය යනු හානිය වක්‍රාකාරයෙන් පවත්වාගෙන යන දෙවන ආකාරයේ ප්‍රචණ්ඩත්වයක් විය හැකිය.
වින්දිතයින්ගේ සහ දිවි ගලවා ගත් අයගේ ඉල්ලීම්වලට ආමන්ත්‍රණය කළ යුතුය. ඔවුන්ගේ හඬින් රජයේ වගවීම, සත්‍යය, යුක්තිය සහ වන්දි ගෙවීමේ ප්‍රතිපත්ති මෙහෙයවිය යුතුය.
සිවිල් යුද්ධය අතරතුර සිදු වූ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන් සහ අපයෝජනයන් පිළිබඳ විධිමත් පිළිගැනීමක් මෙමගින් ඉල්ලා සිටී. වින්දිතයින්ගේ සහ දිවි ගලවා ගත් අයගේ වගකීම රාජ්‍යය සහ එහි ආරක්ෂක හමුදාව භාරගෙන එල්ටීටීඊය වැනි රාජ්‍ය නොවන සන්නද්ධ කණ්ඩායම් විසින් සිදු කරන ලද උල්ලංඝනයන් සහ අපරාධවල කල් පවතින බලපෑම හඳුනා ගැනීමට අවශ්‍ය බව පෙන්වා දිය යුතුය.
කරුණු පිළිබඳ පොදු හැඟීමක් සහ යුක්තිය ඉටු වන බවට පොදු විශ්වාසයක් තිබිය යුතුය. මේ සම්බන්ධයෙන් ජනාධිපතිවරයාගේ ප්‍රකාශන් සහ වින්දිතයින් අනුස්මරණය කිරීම සඳහා වැඩි ඉඩක් රජය විසින් ලබා දීම මම සාදරයෙන් පිළිගනිමි.
දෙවනුව, ශ්‍රී ලංකාව තුළ ගැඹුරු ව්‍යවස්ථාමය, නීතිමය සහ ආයතනික ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කිරීමේ හදිසි අවශ්‍යතාවයක් පවතී. අතීතයේ සිදු වූ ඛේදවාචක කිසිදා නැවත සිදු නොවන බවට සහතික කිරීම සඳහා මෙය ඉතා වැදගත් වේ.
ස්වාධීන විමර්ශකයින් සහිත ස්වාධීන මහජන නඩු පවරන කාර්යාලයක් පිහිටුවීමට රජය ගෙන ඇති මුලපිරීම මම සාදරයෙන් පිළිගනිමි. මෙම ක්‍රියාවලියට සිවිල් සමාජ සංවිධාන ඇතුළත් කිරීමද වැදගත් වේ.
පසුගිය දශක කිහිපය තුළ ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් සහ මානුෂීය නීතිය උල්ලංඝනය කිරීම් පිළිබඳව සොයා බැලීම සඳහා ස්වාධීන විශේෂ උපදේශකයෙකු සහිත කැපවූ අධිකරණ යාන්ත්‍රණයක් පිහිටුවීමට ද මගේ වාර්තාව නිර්දේශ කරයි.
පද්ධතිමය ගැටළු ලෙස පවතින අත්අඩංගුවේ දි සිදුවන් මරණ සහ වධහිංසා පැමිණවීම් විසඳීම සඳහා ක්ෂණික සහ තිරසාර ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට මම දැඩි ලෙස ඉල්ලා සිටිමි.
ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත අවලංගු කිරීමට රජය කැපවී සිටියද, නීතිය යටතේ අත්තනෝමතික ලෙස අත්අඩංගුවට ගැනීම් සහ රඳවා තබා ගැනීම් දිගටම පවතී. මෙම පනත භාවිතා කිරීම සඳහා වහාම තාවකාලික තහනමක් පැනවීමටද මම රජයෙන් ඉල්ලා සිටිමි.
මගේ මෙම වාර්තාව මූලික සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් සීමා කරන අනෙකුත් නීති හෝ යෝජිත නීති සංශෝධනය කිරීම හෝ අවලංගු කිරීම සඳහා ද ඉල්ලා සිටී. මේවාට අන්තර්ජාල ආරක්ෂණ පනත, සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුති පනත, රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පනත් කෙටුම්පත සහ පුද්ගලික දත්ත ආරක්ෂණ පනත කෙටුම්පත ඇතුළත් වේ.
සිවිල් අවකාශය වඩ වඩාත් විවෘත වෙමින් පැවතුනද, මගේ වාර්තාව මානව හිමිකම් ආරක්ෂකයින්, වින්දිතයින්ගේ කණ්ඩායම් සහ ස්වාධීන මාධ්‍යවේදීන්ට ආරක්ෂක ආයතන විසින් අඛණ්ඩව සිදුකරන, නොනවතින බිය ගැන්වීම් සහ හිරිහැර කිරීමේ රටාවන් විස්තර කරයි.
බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් සඳහා වගවීමෙන් කටයුතු කරන පුද්ගලයින් සහ ඉඩම් ආරවුල් සහ පාරිසරික ගැටළු සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරන පුද්ගලයින් ද විශේෂ ඉලක්ක වී තිබේ.මෙම තත්ත්වය ආරක්ෂක ආයතනවල මානසිකත්වය සහ භාවිතය වෙනස් කිරීමේ අවශ්‍යතාවය අවධාරණය කරයි.
උතුරු නැගෙනහිර හමුදාකරණය ඉවත් කිරීම, එම ඉඩම් නැවත ලබා දීම, සහ පාලනයේ සියලු මට්ටම්වලට බලය බෙදා හැරීම ඇතුළු පුළුල් ආරක්ෂක අංශ ප්‍රතිසංස්කරණයක් සඳහා හදිසි අවශ්‍යතාවයක් පවතී.
තෙවනුව, ආර්ථික හා සමාජ යුක්තිය සඳහා නව රජයේ ප්‍රකාශිත කැපවීම මම සාදරයෙන් පිළිගනිමි. ලංකාව බලපානු ලැබූ අයහපත් ආර්ථික අර්බුදයෙන් පසු බොහෝ ශ්‍රී ලාංකිකයන් දැඩි දුෂ්කරතාවන්ට මුහුණ දෙන බව මගේ වාර්තාව සටහන් කරයි. පසුගිය වසර පහ තුළ දරිද්‍රතා අනුපාතය සහ ආහාර මිල යන දෙකම දෙගුණයකට ආසන්න වී ඇත. මන්දපෝෂණය සහ ළමා කාලය අඩපණ වීම තුනෙන් එකකින් පමණ වැඩි වී තිබේ. මලයහාර් දෙමළ ප්‍රජාවට සහයෝගය දැක්වීම ප්‍රමුඛතාවයක් විය යුතුය.
ශ්‍රී ලංකාවේ ණය තත්ත්වය තවමත් කනස්සල්ලට කරුණකි. මෙම වසරේ අයවැයෙන් ආදායමෙන් සියයට 60 ක් පමණ පොලී ගෙවීම් සඳහා වෙන් කර ඇති අතර, එය ඉදිරි දශකය සඳහා ඉහළ මට්ටමක පවතිනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. එක්සත් ජනපදය විසින් නව තීරුබදු පැනවීම ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකයේ මූල්‍යස්ථම්බය වන ඇඟලුම් අංශයට ද බරපතල බලපෑමක් ඇති කරනු ඇත.
සමාජ ආරක්ෂණ ජාලය ශක්තිමත් කිරීමට සහ දූෂණය සහ ආර්ථික අක්‍රමිකතා මැඩපැවැත්වීමට රජය ගන්නා උත්සාහයන් මගේ වාර්තාව සාදරයෙන් පිළිගනී. මෙම වෙනස්කම් රැල්ල නව සමාජ ගිවිසුමකට සහ මානව හිමිකම් ආර්ථිකයක් කරා සංක්‍රමණය වීමට පදනම විය හැකි යැයි මම බලාපොරොත්තු වෙමි, එහිදී සියලුම මූල්‍ය හා අයවැය තීරණ මානව හිමිකම් ආරක්ෂාව සැලකිල්ලට ගනී.
ශ්‍රී ලංකාවට එහි ජනතාව සහ ඔවුන්ගේ ආර්ථික, සමාජීය සහ සංස්කෘතික අයිතිවාසිකම් සඳහා ආයෝජනය කිරීමට අවශ්‍ය මූල්‍ය අවකාශය ලබා දෙන ලෙස මම බාහිර ණයහිමියන්ගෙන් ඉල්ලා සිටිමි.මගේ කාර්යාලය හරහා මෙම කවුන්සිලය සහ මානව හිමිකම් යාන්ත්‍රණයන්, ශ්‍රී ලංකාවට අතිශයින්ම අවශ්‍ය වන වෙනසෙහි වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කළ හැකිය.
මෙම ගමනේදී ශ්‍රී ලංකාවට සහාය වීමට මගේ කාර්යාලය සූදානම්. කවුන්සිලය විසින් නියම කරන ලද අපගේ කාර්යයේ එක් උදාහරණයක් වන්නේ ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතියයි, එමඟින් අපි සාක්ෂි අයිතම 105,000 කට අධික සංඛ්‍යාවක ආරක්ෂිත ගබඩාවක් ගොඩනගා ඇත්තෙමු – එය නීතිමය ක්‍රියාවලීන්, යුක්තිය සහ සත්‍ය සෙවීම සඳහා තීරණාත්මක සම්පතකි.
මෙම කාර්යයට සහාය වන ලෙස මම සියලුම සාමාජික රටවලින් ඉල්ලා සිටිමි. විශ්වීය අධිකරණ බලයේ මූලධර්ම යටතේ ශ්‍රී ලංකාවේ සිදු කරන ලද ජාත්‍යන්තර අපරාධ සම්බන්ධයෙන් චෝදනා ලැබ සිටින අපරාධකරුවන් විමර්ශනය කිරීමට සහ නඩු පැවරීමට සහ මානව හිමිකම් දැඩි ලෙස උල්ලංඝනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් විශ්වාසදායක ලෙස චෝදනා ලැබ සිටින පුද්ගලයින්ට එරෙහිව තවදුරටත් සම්බාධක ගවේෂණය කිරීමට සහයෝගයෙන් කටයුතු කරන ලෙස මම ඔවුන්ගෙන් ඉල්ලා සිටිමි.
සමූහ මිනීවළවල් ගොඩගැනීම සහ අනෙකුත් පරීක්ෂණ සඳහා ජාත්‍යන්තර සහාය ලබා ගැනීමට මම ශ්‍රී ලංකාව දිරිමත් කරමි. ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාවට ශ්‍රී ලාංකිකයින්ට අඛණ්ඩ දඬුවම් නොලැබීම සහ ගැඹුරු අසමානතාවයෙන් එල්ල වන ද්විත්ව තර්ජනවලින් ගැලවීමට එක්ව සහය විය හැකිය.
ඔහුගේ ප්‍රකාශයේ ඉංග්‍රීසි පිටපත පහතින් කියවිය හැක.
Geneva, 8 September 2025
Mr. President, Excellencies,
Sri Lanka today has an historic opportunity to heal from the cycles of violence and impunity that have dominated for decades.
The Government has a clear mandate from across the nation for transformative reforms, accountability, truth and justice. During my recent visit, the country’s leadership pledged a fresh direction on long-standing issues.
It is crucial for this approach to be translated into a coherent, time-bound plan for concrete action.
The report I am presenting today sets out key areas for focus, including delivering accountability and justice; fundamental legal and institutional reforms; and eliminating the discrimination and division that have poisoned politics for generations.
Mr. President, Excellencies,
First and foremost, my report calls for decisive action by the Government on justice and accountability, which are essential to fostering a future of healing, reconciliation and sustainable peace.
I welcome the Government’s pledge to take action on major, longstanding issues, including strengthening the rule of law and ending ethnic discrimination and the politics of division.
During my visit, I witnessed the continued suffering of victims of human rights violations and abuses. At a mass grave site at Chemmani, I met a family who were searching for and grieving the loss of a loved one. A woman from a southern province told me that after thirty years, she is still looking for her husband. Independent, transparent and credible investigations are critical to restoring trust.
My report notes that conflict-related sexual violence remains deeply stigmatized, and many survivors feel completely abandoned. Impunity can be a second form of violence that perpetuates cycles of harm.
The demands of victims and survivors must be addressed. Their voices must guide the Government’s policies on accountability, truth, justice and reparation.
This calls for a formal acknowledgment of violations and abuses, including during the civil war. Victims and survivors need the State and its security forces to accept responsibility and recognize the lasting impact of violations and crimes committed by them, alongside those committed by non-state armed groups such as the LTTE.
There must be a shared sense of the facts, and a shared conviction that justice is being served. I welcome the President’s statements in this regard and the increased space for memorialisation by victims.
Second, there is an urgent need for Sri Lanka to undertake deep constitutional, legal and institutional reforms.
This is crucial to ensuring that the tragedies of the past can never be repeated.
I welcome the Government’s initiative to establish an independent Public Prosecution Office with independent investigators. It is important for civil society organizations to be included in this process.
My report recommends setting up a dedicated judicial mechanism with an independent special counsel, to look into violations of international human rights and humanitarian law over previous decades.
I urge immediate and sustained action to address deaths in custody and torture, which remain systemic issues.
And I strongly encourage legislative reform in relation to counterterrorism and civic space.
Despite the Government’s commitment to repeal the Prevention of Terrorism Act, arbitrary arrests and detentions under the law continue. I urge the Government to impose an immediate moratorium on the use of this Act.
My report also calls for the amendment or repeal of other laws, or proposed laws, that restrict fundamental civil and political rights.
Desmam Adambarage, [09/09/2025 11:49]
These include the Online Safety Act, the International Covenant on Civil and Political Rights Act, the draft NGO Bill, and the draft Personal Data Protection Act.
Despite an increasingly open civic space, my report describes ongoing, persistent patterns of intimidation and harassment by security agencies of human rights defenders, victims’ groups and independent journalists. People working on accountability for enforced disappearances, and those working on land disputes and environmental issues, are particular targets.
This underlines the need to change the mindset and practice of security agencies.
There is an urgent need for comprehensive security sector reform, including the demilitarization of the north and east; the return of land; and the devolution of power to all levels of governance.
Mr. President,
Third, I welcome the new Government’s declared commitment to economic and social justice. My report notes that many Sri Lankans are enduring extreme hardship, after the worst economic crisis in living memory. Both the poverty rate and food prices have almost doubled in the past five years; malnutrition and childhood stunting have increased by almost a third. Support for the Malaiyahar Tamil community needs to be a priority.
Sri Lanka’s debt situation remains concerning. This year’s budget allocated almost 60 percent of revenue to interest payments, which are expected to remain high for the next decade. The imposition of new tariffs by the United States will also have a serious impact on the clothing sector – a cornerstone of Sri Lanka’s economy.
My report welcomes the Government’s efforts to strengthen the social safety net, and to tackle corruption and economic mismanagement. I hope this wave of change can be the basis for a new social contract and a transition towards a human rights economy, in which all financial and budgeting decisions take the protection of human rights into account.
I also urge external creditors to provide Sri Lanka with the fiscal space it needs to invest in its people and their economic, social and cultural rights.
Mr. President,
International engagement, through my Office, this Council and the human rights mechanisms, can play an important part in the change Sri Lanka so desperately needs.
My Office stands ready to assist Sri Lanka on this journey. One example of our work, mandated by the Council, is the Sri Lanka accountability project, through which we have built a secure repository of over 105,000 items of evidence – a critical resource for legal processes, justice and truth-seeking.
I call on all Member States to support this work. I also call on them to cooperate in investigating and prosecuting alleged perpetrators of international crimes committed in Sri Lanka, under principles of universal jurisdiction, and to explore further sanctions against people credibly accused of gross violations of human rights.
I encourage Sri Lanka to seek international assistance with the exhumation of mass graves and other investigations.
Together, the international community can support Sri Lankans to escape from the twin threats posed by persistent impunity, and deep inequality.
Thank you.