නව ශ්‍රී ලංකා අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසින් “එක් චීනයක් ප්‍රතිපත්තියක්” සඳහා රටේ දීර්ඝකාලීන කැපවීම නිල වශයෙන් යළි තහවුරු කර ඇත.මෙම සති අමාත්‍ය මණ්ඩල රැස්වීමේදී විදේශ කටයුතු, විදේශ රැකියා සහ සංචාරක අමාත්‍යවරයා විසින් වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කිරීමෙන් අනතුරුව මෙම තීරණය තහවුරු කරන ලදී.
මෙම ප්‍රතිපත්තිය යටතේ, ශ්‍රී ලංකාව මහජන චීන සමූහාණ්ඩුව (PRC) චීනයේ එකම නීත්‍යානුකූල රජය ලෙස පිළිගන්නා අතර තායිවානය චීනයේ පළාතක් ලෙස පිළිගනී. ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ මූලික ස්ථාවරය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාමට අමාත්‍ය මණ්ඩලය අවධාරණය කර තිබේ.
අදාළ කැබිනට් තීරණය පහත පරිදි වේ.
ලබන 14 වැනිදා චීන නිල සංචාරය සදහා ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක සහෝදරයා පිටත්ව යැමට නියමිතව තිබිමත් ජනාධිපතිවරයා සිව් දිනක් පමණ චීනයේ රැඳී සිටීමට නියමිත අතර එහිදී ඉහළ පෙළේ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රි හමු කිහිපයක් පැවැත්වීමට නියමිතව තිබේ. එම තත්ත්වය හමුවේ මෙම කැබිනට් තීරණය සමාජය තුල සාකච්ඡාවකට බදුන් විය.
තායිවානය ස්වාධීන රටක් ලෙස හඳුනා නොගන්නා ලෙස හෝ එය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළි ගන්නා කිසිවක් නො කරන ලෙසට චීනය වෙනත් රටවලට සැලකිය යුතු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික බලපෑම් කරමින් සිටීන බව නොරහසකි.
‘එක් චීනයක්’ වෙනුවෙන් කැපවුනේ අනුර විතරද?
2022 වසරේ Twitter පණිවිඩයක් පමණක් නිකුත් කරමින් ශ්‍රී ලංකා ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ ප්‍රකාශ කරන්නේ ශ්‍රී ලංකාව ‘එක් චීනයක්’ ප්‍රතිපත්තිය පිලිගෙන තිබේ. අපිට ආසන්තම බලවත්ම රාජ්‍ය වන ඉන්දීයාවද ‘එක් චීනයක්’ ප්‍රතිපත්තිය පිලිගෙන තිබේ.
“චීනයේ තානාපති ගරු කි සෙන්හොන් සමඟ පැවැත්වූ හමුවක් අතරේ දී, ශ්‍රී ලංකාව ‘එක් චීනයක්’ ප්‍රතිපත්තියට මෙන්ම ජාතීන්ගේ ස්වෛරීභාවය සහ භෞමික අඛණ්ඩතාව පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රඥප්ති මූලධර්මවලට ද දැඩිව කැපවෙන බව මම නැවත අවධාරණය කළෙමි,” ජනපති වික්‍රමසිංහගේ ට්විටර් පණිවිඩයේ දැක්වෙයි.
Countries must refrain from provocations which further escalate the current global tensions. Mutual respect and non-interference in the internal affairs of countries are important foundations for peaceful cooperation and non-confrontation. (2/2)
— Ranil Wickremesinghe (@RW_SRILANKA) August 4, 2022
එක්-චීන මූලධර්මයේ පදනම කුමක්ද?
එක්-චීන මූලධර්මයට පැහැදිලි සහ නොපැහැදිලි අර්ථයක් ඇත.එනම් ලෝකයේ ඇත්තේ එක් චීනයක් පමණි, තායිවානය චීනයේ වෙන් කළ නොහැකි කොටසක් වන අතර මහජන චීන සමූහාණ්ඩුවේ රජය මුළු චීනයම නියෝජනය කරන එකම නීත්‍යානුකූල රජය බව මෙහි පදනම වේ.
තායිවාන Vs චීනය
තායිවානය යනු, ගිනිකොනදිග චීන වෙරළේ සිට සැතපුම් 100 ක් පමණ දුරින් පිහිටි දූපතකි.
ඉතිහාස මූලාශ්‍රවලට අනුව මෙම දිවයින ප්‍රථම වරට පූර්ණ චීන පාලනයට නතු වන්නේ 17 වන ශතවර්ෂයේ වන අතර පසුව 1895 දී, පළමු චීන- ජපන් යුද්ධයෙන් චීනය පරාජය වීමෙන් පසුව දිවයින ජපානයටත් 1945 දී ජපානය දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පරාජය වීමෙන් අනතුරුව, මෙම දිවයිනේ අයිතිය නැවතත් චීනය අතට පත් විය.
1949 දී කොමියුනිස්ට්වාදීන් සහ ජාතිකවාදී රජයේ හමුදා අතර සිවිල් යුද්ධයෙන් අනතුරුව කොමියුනිස්ට්වාදීන් චීනයේ බලය ව්‍යාප්ත කිරිමට සමත් විය.නමුත් Kuomintang ලෙස හඳුන්වන, ජාතිකවාදී පක්ෂයෙන් ඉතිරි වූ පිරිස සහ ජාතිකවාදී රජයේ නායකයෝ තායිවානයට පලා ගිය අතර, ඔවුන් තායිවානය තුල සිය බලය ව්‍යාප්ත කිරිමට කටයුතු කර තිබේ.
මේ දක්වා කරුණු සලකා බැලිමේදි වැඩි කාලයක් තායිවානය පාලනය කර ඇත්තේ Kuomintang විසිනි.කෙසේවෙතත් දැනට තායිවානය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගනු ලබන්නේ වතිකානුව හැරුණු විට රටවල් 13ක් පමණි.
තායිවානයේ ආර්ථිකය කාටද වැදගත්…
දුරකථනවල සිට ලැප්ටොප්, ක්‍රීඩා කොන්සෝල දක්වා ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ ක්‍රියාත්මක වන්නේ තායිවානයේ නිෂ්පාදිත පරිගණක චිප් මඟිනි.එක් තායිවාන සමාගමක් එම ව්‍යාපාරයෙන් ලෝක වෙළඳපොලෙන් අඩකට වඩා හිමි කරගෙන තිබේ.
තනි තායිවාන සමාගමක් වන Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC ) සාමාන්‍ය පාරිභෝගිකයින්ට මෙන් ම මිලිටරි ගනුදෙනුකරුවන් වෙනුවෙන් ද චිප් නිෂ්පාදනය කරන සමාගමකි. එය 2021 දී ඩොලර් බිලියන 100 ක් පමණ වටිනාකමක් ඇති විශාල කර්මාන්තයකි.
කෙසේ වෙතත්, එක්සත් ජනපදය, තායිවානය කෙරෙහි චීන ස්වෛරීභාවය පිළිගන්නා ලෙස චීන ඉල්ලීම් වලට යටත් නොවීය. ඒ වෙනුවට වොෂින්ටනය තායිවානය චීනයේ කොටසක් බවට චීන ස්ථාවරය පිළිගත්තේය.
චීන කරට අත දමා තායිවානයට අත වැනිම!
තායිවානය පිළිබඳ සිය ප්‍රතිපත්තිය හේතුවෙන් එක්සත් ජනපදය පසුවන්නේ කඹයක ගමන් කරන්නෙකුගේ තත්ත්වයේ ය. එක් අතකින් එය, තායිවානය සමඟ නොව චීන රජය සමඟ පමණක් විධිමත් සබඳතා ඇතිකර ගැනීමට සලසන චීනයේ “එක් චීනයක්” ප්‍රතිපත්තිය පිළිපදියි. එම ප්‍රතිපත්තිය මඟින්, එක් චීන ආණ්ඩුවක් පමණක් පවතින්නේ ය යන්න පිළිගනියි.
අනෙක් අතින් එය තායිවානය සමඟ “ශක්තිමත්, නිල නොවන” සබඳතාවක් පවත්වාගෙන යන අතර, තායිවානයට ආත්මාරක්ෂක අවි විකිණීම ද එයට අයත්වේ.
අද දක්වා, එක්සත් ජනපදයේ “එක් චීනයක්” ස්ථාවරය පවතී: එක්සත් ජනපදය PRC චීනයේ එකම නීත්‍යානුකූල රජය ලෙස පිළිගන්නා නමුත් තායිවානය චීනයේ කොටසක් බවට චීන ස්ථාවරය පමණක් පිළිගනී. මේ අනුව, එක්සත් ජනපදය PRC සමඟ විධිමත් සබඳතා පවත්වන අතර තායිවානය සමඟ නිල නොවන සබඳතා පවත්වයි. “එක් චීනයක්” ප්‍රතිපත්තිය පසුව එන සෑම නව එක්සත් ජනපද පරිපාලනයක් විසින්ම නැවත තහවුරු කර ඇත.
මෙම අවබෝධයේ පැවැත්ම තායිවාන සමුද්‍ර සන්ධියේ ස්ථාවරත්වය ආරක්ෂා කර ගැනීමට හැකි වී ඇති අතර, තායිවානය සහ චීනයේ ප්‍රධාන භූමිය යන දෙකටම සාපේක්ෂ සාමයෙන් ඔවුන්ගේ අසාමාන්‍ය දේශපාලන හා සමාජ ආර්ථික සංක්‍රමණයන් සිදු කිරීමට ඉඩ සලසයි.
ඇමරිකා,තායිවාන සහ TRA
ජිමී කාටර් පරිපාලනය PRC පිළිගැනීමෙන් පසුව, තායිවානයේ සැලකිය යුතු එක්සත් ජනපද ආරක්ෂාව සහ වාණිජමය උනන්දුව ආරක්ෂා කිරීම සඳහා කොන්ග්‍රසය 1979 දී තායිවාන සම්බන්ධතා පනත සම්මත කළේය. TRA විසින් නිල රාජ්‍යතාන්ත්‍රික සබඳතා නොමැති අවස්ථාවලදී අඛණ්ඩ සබඳතා සඳහා රාමුවක් සැපයීය. එය තායිවානයේ ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් එක්සත් ජනපද කැපවීම් ද ඉදිරිපත් කර ඇති අතර එක්සත් ජනපද තායිවාන ප්‍රතිපත්තියේ විවිධ අංශ අධීක්ෂණය කිරීමට කොන්ග්‍රසයට බලය ලබා දුන්නේය. තායිවානයට අපේක්ෂා කරන ඕනෑම අනතුරක් පිළිබඳව ජනාධිපතිවරයා විසින් කොන්ග්‍රසයට වහාම දැනුම් දිය යුතු අතර සුදුසු ප්‍රතිචාරයක් සැකසීමට කොන්ග්‍රසය සමඟ සාකච්ඡා කිරීම නීතියට අවශ්‍ය විය. එක්සත් ජනපදයේ ජනතාව සහ තායිවානයේ ජනතාව අතර වාණිජ, සංස්කෘතික සහ වෙනත් සබඳතා අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාමට TRA අවසර ලබා දී ඇත.
ඒ අනුව TRA විසින් එක්සත් ජනපදයට “තායිවානයට ආරක්ෂක ස්වභාවයේ ආයුධ සැපයීමේ” ප්‍රතිපත්තියක් අවශ්‍ය කරයි සහ “ආරක්ෂාව අනතුරේ හෙළන ඕනෑම බලහත්කාරයෙන් හෝ වෙනත් ආකාරයේ බලහත්කාරකම්වලට එරෙහි වීමේ එක්සත් ජනපදයේ හැකියාව පවත්වා ගනී.
එක්සත් ජනපදය, තායිවානය මිලිටරිමය වශයෙන් ආරක්ෂා කරන්නේ දැයි ඇසූ විට ඒ සඳහා බයිඩන් ලබාදුන් “ඔව්” යන පිළිතුර මේ වන විට දිගු කාතාවක ආරම්භයක් බවට පත්ව තිබේ.
TRA – Taiwan Relations Act/ PRC- People’s Republic of China/ ROC- Republic of China
තායිවානය එක්සත් ජනපදයට වැදගත් වන්නේ ඇයි?
තායිවානය 1987 දී යුධ නීතිය අවසන් කර 1996 දී එහි පළමු සෘජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වීය. අද වනවිට තායිවානය සම්පූර්ණයෙන්ම ක්‍රියාත්මක වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයක් වන අතර මානව හිමිකම් සහ නීතියේ ආධිපත්‍යයට ගරු කරන අතර විවෘත ආර්ථිකයක් තිබේ.
එක්සත් ජනපදය සහ තායිවානය අතර ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳාම ඩොලර් බිලියන 70 දක්වා ළඟා වෙමින්, නවවන විශාලතම එක්සත් ජනපද වෙළඳ සහකරු වේ. එබැවින්, තායිවානය ආසියාවේ එක්සත් ජනපදය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය හවුල්කරුවෙකු වන අතර, කලාපය සඳහා ආදර්ශයක් ලෙස නැගී සිටින ශක්තිමත් ආයතන සහිත ශක්තිමත්, සමෘද්ධිමත්, නිදහස් සහ ක්‍රමවත් සමාජයකි.
ජාත්‍යන්තර මානුෂීය ආධාර, මහජන සෞඛ්‍ය, පාරිසරික ආරක්ෂාව, බලශක්තිය, තාක්‍ෂණය, අධ්‍යාපනය, වැනි ක්ෂේත්‍රවල ගෝලීය අභියෝගවලට මුහුණ දීම සඳහා දැනටමත් ශක්තිමත් සහයෝගීතාව පුළුල් කිරීමට තායිවානය සහ එක්සත් ජනපදය ගෝලීය සහයෝගිතා පුහුණු රාමුව යටතේ ඒකාබද්ධ වැඩසටහන්වල නියැලී සිටිති.
මිට අමතරව 2012 දී දෙරට එක්ව පැසිෆික් දූපත් නායකත්ව හවුල්කාරිත්වය දියත් කළ අතර 2014 දී එක්සත් ජනපදය තායිවානය විසින් ආරම්භ කරන ලද ජාත්‍යන්තර පාරිසරික හවුල්කාරිත්ව වැඩසටහනේ ආරම්භක හවුල්කරුවෙකු ලෙස එක් විය. සියල්ලටම වඩා කලාපය සඳහා ඉහළම එක්සත් ජනපද ප්‍රමුඛතාවයක් වන තායිවාන සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා දැනට පවතින සාමය සහ ස්ථාවරත්වය පවත්වා ගැනීමට තායිවාන රජය කැපවී සිටී.
තායිවානය ස්වාධීන වීමට චීනය මෙතරම් බිය වන්නේ ඇයි?
1997 ජූලි මාසයේදී හොංකොං චීන පාලනයට නැවත පැමිණීමත් සමඟ, තායිවානය බීජිං ස්වෛරීත්වය ප්‍රකාශ කරන නමුත් පාලනය නොකරන ප්‍රදේශ කිහිපයෙන් එකකි.
ප්‍රධාන භූමිය සහ තායිවානය දිගින් දිගටම වෙන්වීම චීනයේ මහා බලවතෙකු ලෙස යළි හිස එසවීමට බාධාවක් ලෙස ද නිරූපණය වන අතර, එය චීන ජාතියේ මහා පුනර්ජීවනය ලෙස ජනාධිපති ෂී ජින්පින් නම් කර ඇත. චීන කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ නීත්‍යානුකූල භාවය තායිවානය මාතෘ භූමිය සමඟ යලි ඒකාබද්ධ කිරීම සාක්ෂාත් කර ගැනීමේ ප්‍රතිඥාව සමඟ සම්බන්ධ වේ.
තායිවානය PRC වෙතින් වෙන්වී ස්වාධීන ස්වෛරී රාජ්‍යයක් ලෙස ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව විසින් පිළිගනු ලැබීමට ඉඩ දුනහොත් කිසිදු චීන නායකයෙකුට බලයේ රැඳී සිටිය නොහැකි බව ප්‍රධාන භූමියේ පොදුවේ පවතින මතයකි.
තායිවානය සමග චීනය යුද්ධයකට යයිද?
2021 දී, චීනය තායිවානයේ ගුවන් ආරක්ෂක කලාපයට හමුදා ගුවන් යානා යැවීමෙන් මෙම නොසන්සුන් බව තවදුරටත් වැඩි කළ අතර, ජාතික ආරක්ෂාව සඳහා බව කියමින් එම ප්‍රදේශ හරහා පියාසර කරන විදේශීය ගුවන් යානා හඳුනාගෙන, අධීක්ෂණය කිරීමට සහ පාලනය කිරීමට ද කටයුතු කර තිබු අතර තායිවානයේ ආරක්ෂක අමාත්‍යවරයා පැවසුවේ වසර 40කට වැඩි කාලයක් චීනය සමඟ පැවති සබඳතාවල නරක ම කාලයට ඔවුන් එළඹ ඇති බවට දැනුන බවයි.
ඊට ආසන්නතම හේතුව වුයේ වසර 25කට පසු තායිවානයට පැමිණි ජ්‍යේෂ්ඨතම එක්සත් ජනපද දේශපාලනඥවරිය වන පෙලෝසි සංචාරයයි.කෙසේවෙතත් චීනය තායිවානයට එරෙහිව යුද ප්‍රකාශ කිරිමට කලබල නොවනු ඇති බව විශ්වාසය.
